Diyelim ki bir sosyal medya tartışmasına denk geldiniz. Biri, konu hakkında zerre bilgisi olmamasına rağmen, inanılmaz bir özgüvenle ahkam kesiyor. Herkesi susturmaya, kendi “gerçeğini” dayatmaya çalışıyor. Etrafınızda bu tür insanlara mutlaka rastlamışsınızdır. Peki, bu aşırı özgüvenin kaynağı ne? İşte psikolojinin en ilginç keşiflerinden biri, Dunning-Kruger Etkisi, bu durumu aydınlatıyor.
Dunning-Kruger Etkisi, adını iki araştırmacı psikolog David Dunning ve Justin Kruger’dan alıyor. Onlar, 1999 yılında yayınladıkları çalışmalarıyla, beceriksiz insanların kendi beceriksizliklerinin farkında olmadıklarını ve bu nedenle aşırı özgüvenli olduklarını bilimsel olarak kanıtladılar. Hatta grafiğe döktüklerinde ortaya adeta bir “aptallık dağı” çıktı!
Bu dağa göre:
- Bilgisizliğin Mutlak Zirvesi (Aptallık Dağı): Bir konuda en az bilgiye sahip olanlar, o konuda en yetkin olduklarını düşünme yanılgısına düşerler. Çünkü bilgi eksikliği sadece performansı düşürmekle kalmaz, aynı zamanda kişinin kendi yetersizliğini fark etme yeteneğini de zayıflatır. Bu kişiler, “Ben her şeyi biliyorum!” yanılgısıyla zirvede keyifle dolaşırlar.
- Umut Vadisi: Biraz bilgi edindikçe, cehaletlerinin farkına varırlar. Öz güvenleri hızla düşer. “Aslında hiçbir şey bilmiyormuşum” karamsarlığına kapılırlar. Bu vadi, öğrenme sürecinin sancılı ama gerekli bir aşamasıdır.
- Aydınlanma Yokuşu: Daha çok öğrenmeye, çalışmaya devam ettikçe, bilgi ve becerileri artar. Öz güvenleri yavaş yavaş yükselmeye başlar. Ama bu seferki öz güven, ilk zirvedeki kör öz güven gibi değildir. Artık gerçekçi bir temel üzerine kurulmuştur.
- Sürdürülebilir Uzmanlık Yaylası: Uzmanlığa ulaştıkça öz güvenleri yüksek kalır, ancak bu sefer alçakgönüllülükle harmanlanmıştır. Çünkü uzmanlar, bilginin sınırlarını ve öğrenilecek ne kadar çok şey olduğunu daha iyi bilirler.
Dunning-Kruger Etkisi sadece olumsuz bir durum değil. Aslında, her öğrenme sürecinde bu aşamalardan geçiyoruz. Yeni bir konuda hevesle başlarız, sonra zorluklarla karşılaşınca motivasyonumuz düşer, ama pes etmeyip devam edersek sonunda başarıya ulaşırız.
Bu etkiyi anlamak hem kendimizi hem de başkalarını daha iyi değerlendirmemize yardımcı olur. Özellikle sosyal medyada, bilgi kirliliğinin arttığı ortamlarda, aşırı özgüvenli ama bilgisiz kişileri tanımak, sağlıklı tartışmalar yürütmek için önemli bir beceri haline geldi.
Unutmayın, gerçek bilgelik, ne kadar az bildiğimizi fark etmekle başlar. Belki de “Aptallık Dağı”nın zirvesinden inip, “Umut Vadisi”nin derinliklerine dalmak, gerçek öğrenmenin ve gelişimin ilk adımıdır.
Siyah Kuğu olaylarının öngörülemezliğiyle başa çıkmak için alçakgönüllülük önemlidir. Dunning-Kruger Etkisi, alçakgönüllülüğün neden önemli olduğunu ve bilgi eksikliğinin aşırı özgüvene nasıl yol açabileceğini göstererek bu noktayı destekler.” şeklinde Siyah Kuğu Teorisi makalesine gönderme yapılabilir.
